กรดฟอสฟอริก (Phosphoric acid)
ค่าส่ง นิ่มเอ็กซ์เพรส 250 บาท (ยกเว้นพื้นที่ห่างไกลตามประกาศ +50)
กรดฟอสฟอริก เป็นกรดชนิดหนึ่งที่ใช้กันในอุตสาหกรรมหลายชนิด ไม่ว่าจะเป็นผงซักฟอก สบู่ หรือแม้แต่ในน้ำอัดลม ฯลฯ
ในด้านการเกษตร กรดฟอสฟอริก ใช้สำหรับธาตุอาหารพืช การปรับค่า pH และทำความสะอาดอุปกรณ์ให้น้ำ (โดยเฉพาะสายน้ำหยด) เป็นแหล่งฟอสฟอรัสที่มีประสิทธิภาพสำหรับพืช โดยให้ฟอสฟอรัส (P2O5) ถึง 61% จึงมีสูตรปุ๋ยเป็น 0-61-0 แต่ทั้งนี้ เนื่องจากมีฤทธิ์เป็นกรด จึงควรระมัดระวังในการใช้งาน และควรตรวจสอบค่า pH ทุกครั้งก่อนให้เป็นธาตุอาหารสำหรับพืช
กรดฟอสฟอริกมีสูตรโมเลกุล H3PO4 น้ำหนักโมเลกุล 98.0 ความถ่วงจำเพาะ 1.834 ที่อุณหภูมิ 180 ซ. จุดหลอมเหลวที่อุณหภูมิ 42.350 ซ. เป็นของเหลวใส ไม่มีสี ไม่มีกลิ่น ละลายได้ในน้ำและแอลกอฮอล์ หรือเป็นผลึกใสขึ้นอยู่กับความเข้มข้นและอุณหภูมิ กรดฟอสฟอริกร้อยเปอร์เซ็นต์ จะอยู่ในรูปผลึกใส กระบวนการผลิตเกิดจากการทำปฏิกิริยาระหว่างกรดซัลฟุริกหรือกรด
เกลือ กับหินฟอสเฟต
เราใช้กรดฟอสฟอริกในอุตสาหกรรมหลายประเภท ที่สำคัญ ได้แก่
- ใช้ในอุตสาหกรรมผลิตสารพวกฟอสเฟต เช่น ที่ใช้ในผงซักฟอก สบู่ ปุ๋ย ใช้ผสมเป็นวัสดุอุดฟัน
- ใช้ในอุตสาหกรรมโลหะ สำหรับขัดผิวโลหะ ชุบโลหะ กัดเงาชิ้นงานอะลูมิเนียม
- เป็นส่วนผสมชนิดหนึ่งในน้ำอัดลม
- ใช้เป็น electrolyte สำหรับเซลล์เชื้อเพลิงชนิดกรดฟอสฟอริก ( Phosphoric acid fuel cells หรือ
PAFC ) เซลล์เชื้อเพลิงนี้มักใช้ในเครื่องใช้ไฟฟ้าบางประเภทและในอุปกรณ์ที่เกี่ยวข้องกับการ
ขนส่งบางชนิด
- สารที่ใช้ในการทำความสะอาด ( cleaning agents ) ในกระบวนการแปรรูป ผลิตภัณฑ์สัตว์น้ำ
- ใช้แก้ไขค่า pH ของน้ำที่ใช้รดกล้วยไม้ ( ในกรณีที่ค่า pH สูง )
- เป็นส่วนประกอบในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดพื้นผิวประเภทกรด
- ใช้ในอุตสาหกรรมยา อาหาร
ถึงแม้ว่ากรดฟอสฟอริกจะมีประโยชน์หลายอย่างแต่ถ้าได้รับกรดชนิดนี้โดยตรงในปริมาณที่มากพอ
ก็สามารถจะก่อให้เกิดอันตรายต่อร่างกายได้ อันตรายต่อผู้ที่สัมผัสอาจเกิดขึ้นได้โดยทางการหายใจ การ
สัมผัสทางผิวหนังเป็นสำคัญ หากกินเข้าไปด้วยความตั้งใจหรือไม่ตั้งใจก็ตามจะทำให้ปวดท้องอย่างรุนแรง
และรู้สึกคลื่นไส้ด้วย
กรดฟอสฟอริกนอกจากจะเป็นอันตรายต่อระบบร่างกายต่าง ๆ ข้างต้นแล้ว ยังเป็นอันตรายต่อ
สิ่งแวดล้อมและระบบนิเวศน์ โดยถ้ามีกรดฟอสฟอริกในแหล่งน้ำจะทำให้เกิดพิษต่อสิ่งมีชีวิตในน้ำ โดย
สารประกอบพวกฟอสฟอรัสในแหล่งน้ำ จะทำให้พืชน้ำเจริญเติบโตอย่างรวดเร็วและทำให้ออกซิเจนไม่สามารถละลายในน้ำได้
หากมีการรั่วไหลของกรดฟอสฟอริก ควรปฏิบัติดังนี้
- ใช้เครื่องช่วยหายใจชนิดแบบเต็มหน้า แนะนำให้สวมแว่นตานิรภัย ถุงมือยาง เครื่องแบบ
ผ้ากันเปื้อน ทำการดูดไอควันหรือฝุ่นออกให้เหลือน้อยที่สุด
- กรณีระบายอากาศออกไปไม่ได้ถ้าความเข้มข้นสูงเกิน 12 ppm ให้ใช้เครื่องช่วยหายใจ หรือใส่
หน้ากากกันฝุ่นเพื่อไม่เสี่ยงที่จะได้รับอันตราย
- ทำการระบายอากาศบริเวณที่เกิดเหตุทำให้สารที่หกเป็นกลาง ด้วยสารละลายโซเดียมไฮดรอก
ไซด์เจือจางหรือโซดาแอซ หรือปูนขาว
สำหรับการปฐมพยาบาลผู้ที่ได้รับกรดฟอสฟอริกสามารถทำได้โดย
- กรณีเมื่อสูดดม : ให้รับอากาศบริสุทธิ์ และนำส่งแพทย์
- กรณีเมื่อสัมผัสที่ดวงตา : ให้ชะล้างออกด้วยน้ำที่ไหลผ่านอย่างน้อย 15 นาที โดยลืมตากว้าง
และนำส่งพบจักษุแพทย์ทันที
- กรณีเมื่อสัมผัสสารที่ผิวหนัง : ให้ชะล้างออกด้วยน้ำปริมาณมาก ทาด้วยพอลีเอทิลีน-
ไกลคอล 400 จากนั้นถอดเสื้อผ้าที่เปื้อนออกทันที
- กรณีที่กลืนกินเข้าไป : ถ้าผู้ป่วยยังมีสติให้ดื่มน้ำปริมาณมาก ๆ ( หลายลิตรถ้าจำเป็น ) ไม่
ควรทำให้อาเจียน ( อาจทำให้เกิดการกัดทะลุ ) นำส่งแพทย์ทันที
จะเห็นได้ว่ากรดฟอสฟอริกมีประโยชน์ในอุตสาหกรรมต่าง ๆ แต่ควรมีการใช้ในปริมาณที่พอเหมาะและปฏิบัติตามคำแนะนำของผลิตภัณฑ์แต่ละชนิด ทั้งนี้เพื่อความปลอดภัยต่อตัวเราเองและสิ่งแวดล้อม
(เอกสารอ้างอิง โศรดา ขุนโหร https://www.dss.go.th/images/st-article/cp_1_2549_ortho-phosphoric-acid.pdf)